انتخاب روش های آبیاری هر کدام مناسب استفاده در شرایط خاصی هستند، که در آن باید به شرایط منطقه، نتایج آزمایشات آب و خاک، الگوی کشت، کیفیت آب و خاک و شرایط اقلیمی توجه کرد. در زیر برای آرایش های آبیاری مختلف موارد استفاده ای را بیان کرده ایم که می تواند به عنوان راهنمایی کلی مورد استفاده قرار گیرد.

روش آبیاری قطره ای با آرایش یک ردیفه:

– مناسب جهت درختان و گیاهانی که دارای نیاز آبی کمی هستند.

– فاصله کشت گیاهان به هم نزدیک باشد.(کمتر از دو نیم متر)

– مناسب سال های اولیه رشد درختان

آبیاری قطره ای با آرایش دو ردیفه:

– مناسب جهت درختان و گیاهانی که دارای نیاز آبی زیاد هستند.

– فاصله کشت گیاهان به هم نزدیک باشد. (کمتر از ۳ متر)

– درختان مسن و باغات میوه (به ویژه در صورت تغییر روش آبیاری سنتی به قطره ای)

آبیاری قطره ای با آرایش لوپ یا حلقه ای:

– مناسب جهت درختان و گیاهانی که دارای نیاز آبی متوسط تا زیاد هستند

– فاصله کشت گیاهان زیاد باشد (بیشتر از ۴ متر)

– درختان جوان تا مسن (درختان جوان با تعداد قطره چکان کمتری آبیاریس می شوند و به مرور و با رشد آنها به تعداد قطره چکان های اضافه می شود)

آبیاری قطره ای نواری یا تیپ:

– مناسب گیاهان ردیفی و کشت های بوته ای با فواصل کم

– عموما برای کشت های یکساله مانند صیفی جات استفاده می شود

آبیاری با بالبر:

– برای درختان با نیاز آبی بالا

– درختان مسن

– مناسب برای جاهایی که آب به صورت نوبتی در اختیار کشاورز است.

– کیفیت فیزیکی آب خیلی مناسب نباشد

– باغات قدیمی با فواصل زیاد

سایر روش های آبیاری:

– در کارهای خاص کاربرد دارند که انتخاب آنها باید با دقت و در نظر گرفتن شرایط باشد.

منبع:

کتاب طراحی سیستم های آبیاری قطره ای تالیف مهندس امین روشنی

به نظر شما بهترین زمان برای شروع آبیاری چه موقعی است؟ آیا شما زمانی آبیاری را شروع می کنید که علایم کم آبی در گیاه بوجود آمده است؟ با بدانید زمانی که گیاه علایم کمبود آب را بروز می دهد، برای آبیاری بسیار دیر است. با اینکه گیاه فعالیت خود را از سر می گیرد اما بازده های مورد نظر و ضروری ، برای اینکه آبیاری صرفه اقتصادی داشته باشد به دست نخواهد آمد. بنابراین لازم است زمان آبیاری با دقت تعیین شود. هنوز دستگاهی که هم ارزان باشد و هم دقت بالایی داشته باشد برای تعیین زمان دقیق آبیاری ساخته نشده است لذا در حال حاضر تنها تجربیات صحرایی می تواند پاره ای مشخصات را که به گونه ای با تشنگی خاک ارتباط دارد، روش سازد و بدون آنها کشاورز در مقابل محیط زنده ای که با آن سروکار دارد به صورت غیر فعال در می آید.

موارد زیر نیز اگر با تجربیات شخصی ترکیب شوند می تواند در تعیین زمان دقیق آبیاری راه گشای کشاورزان باشند:

۱- با توجه به اینکه دور آبیاری چند روزی بیش نیست (معمولا ۵ الی ۱۲ روز) و در این فاصله کوتاه نباید هیچ نقطه ای از منطقه تحت آبیاری با کمبود آب مواجه گردد. برای احتیاط لازم است نه بخاطر اولین قطعه بلکه با توجه به آبیاری به موقع آخرین قطعه، آبیاری را زودتر از موعد مقرر انجام داد.

۲- بارندگی خیلی کم را نباید به حساب آورد زیرا در اکثر حالات این باران ها بلافاصله بوسیله برگها و خاک های سطحی جذب می شود. البته این باران ها به مصرف گیاه نمی رسند اما برای گیاهان مخصوصا در آب و هوای بسیار خشک اثرات غیر مستقیمی خوبی دارند.

۳- رگبارهای شدید را باید خارج از محدوده رطوبت قابل استفاده منظور داشت زیرا که اگر بارندگی از حدی بیشتر باشد آب در اثر نفوذ عمقی و یا جریان سطحی تلف می شود.

۴- لازم است به نیاز آبی گیاه در دوره های بحرانی توجه خاصی مبذول داشت. دوره بحرانی برای غلات به طور کلی دوره گل دادن و یا تشکیل جوانه ها و در مورد درختان میوه بزرگ شدن میوه ها است.

توجه داشته باشید روش های دیگری هم برای محاسبه زمان شروع آبیاری وجود دارد مانند روش تواتر که در مقاله های دیگر خواهد آمد.

منبع: کتاب مبانی آبیاری و اصول طراحی روش های آبیاری بارانی کلاسیک

نگهداری و بهره برداری درست از سیستم های آبیاری تحت فشار یکی از موضوعاتی است که در سال های اخیر در مجامع علمی مورد توجه قرار گرفته است. لذا شناساندن فواید کاربردی آن در راستای افزایش بهره وری محصولات کشاورزی و بالا بردن عمر مفید سیستم و کاهش منابع آبی امری ضروری است .

بدیهی است عملیات نگهداری، بازرسی و انجام تعمیرات به موقع شبکه آبیاری تحت فشار در طول فصل آبیاری و دوره استراحت از اولویت خاصی برخوردار است. چنانچه عملیات نگهداری از سیستم آبیاری تحت فشار به درستی صورت نگیرد، طرح های آبیاری کارایی خود را از دست می دهند.

عملیات نگهداری شامل انجام یک سلسله عملیات اجرایی و تعمیراتی است به منظور فعال نگاه داشتن شبکه آبیاری تحت فشار. این عملیات شامل تعمیر و نگهداری از ایستگاه پمپاژ که خود شامل پمپ و تاسیسات مکانیکی و برقی ایستگاه پمپاژ، خط لوله آبرسانی و توزیع آب، کلیه شیر آلات و تجهیزات به کار رفته در طول خطوط می باشد. همچنین بخشی از به تعمیرات اتصالات به کار رفته شامل لوله و آبپاش ها می باشد. بخشی از عملیات مذکور می تواند به صورت سالیانه، فصلی و یا مستمر بسته به ضرورت انجام گردد.

نگهداری مناسب، با توصیه کارشناس طرح، موجب طولانی تر شدن عمر وسایل و تجهیزات آبیاری می شود و موجب کاهش هزینه سالانه قابل توجهی می گردد.

۱۰ نکته در مورد نگهداری و حفاظت از سیستم آبیاری بارانی:

۱- بازدید مداوم از اجزا سیستم ضروری است و تعمیرات یا تعویض قطعات آسیب دیده یا فرسوده را باید به موقع انجام داد.

۲- بایستی از ورود مواد زاید به داخل لوله های اصلی و جانبی به هر وسیله ممکن از جمله نصب توری در اطراف محل آبگیری جلوگیری نمود.

۳- لوله های زیر خاک از هر جنس که باشند بایستی حتی الامکان بعد از اتمام کار از آب تخلیه شوند.

۴- در صورتیکه به هر دلیل به ناچار بعضی از آبپاش ها حذف شده باشند، باعث افزایش فشار در سیستم می گردد، در نتیجه آب بیش از حد به صورت پودر پخش می شود لذا بایستی با استفاده از شیر فلکه فشار را تا حدودی کاهش داد.

۵- تجمع شن وماسه و مواد زاید در اطراف آبپاش باعث جلوگیری از چرخش آبپاش و یا کاهش سرعت آن می گردد. در این حالت با تکان دادن آبپاش به سمت بالا و پایین می توان مشکل را برطرف نمود.

۶- زمانی که در آبیاری نباتات ساقه بلند مانند ذرت، رایزر های ۲ متری روی شیر خودکار بکار می رود بایستی از سه پایه استفاده کرد.

۷- با شروع فصل آبیاری بایستی لوله های اصلی را سریع شستشو داده و از عدم گرفتگی آن ها اطمینان حاصل کرد.

۸- اگر برای پخش کود یا سم از سیستم استفاده می شود، بعد از پایان کار باید لوله ها و آبپاش ها شستشو شوند و جهت جلوگیری از هر گونه آلودگی، از برگشت آب آلوده به محل آبگیری خودداری نمود.

۹- در زمان نگهداری، لوله ها و اتصالات در مکانی مناسب سرپوشیده قرار گرفته شوند و نبایستی در مجاورت اسید، سموم و کودهای شیمیایی و یا در تماس با کودها و مواد زاید حیوانی قرار گیرد.

۱۰- در حال حاضر همه مسیولین زارعین و باغداران به این مسیله واقف شده اند که استفاده از روش های آبیاری تحت فشار مناسب ترین روش آبیاری است. اما چنانچه بهره برداران اطلاعات کافی از نحوه کار سیستم و نگهداری و یا مزایای آن نسبت به سایر روش ها نداشته باشند با بهره برداری غلط از سیستم تحت فشار دچار ضرر و زیان سنگینی می گردند.

برنامه ریزی آبیاری یک عملیات مدیریتی برای تعیین زمان آبیاری و میزان آب استفاده شده است . بدین معنی که هدف برنامه ریزی آبیاری، تعیین مقدار دقیق آب مورد استفاده در مزرعه و زمان بندی منظم کاربرد آن می باشد که اینکار با اندازه گیری نگهداشت رطوبت خاک انجام پذیر است. برنامه ریزی موثر نیاز به آگاهی از پارامترهای زیر دارد:

• ظرفیت نگهداشت رطوبت خاک
• نگهداشت رطوبت قابل دسترس در هر زمان
• آب مصرفی گیاه یا تبخیر و تعرق
• حساسیت گیاه به تنشهای رطوبتی در هر مرحله از رشد
• آبیاری یا باران موثر دریافت شده
• قابلیت دسترسی به منابع آب و زمان لازم برای آبیاری هر مزرعه

تصمیم برای انجام آبیاری به برآورد وضعیت رطوبتی خاک و گیاه و شاخصها و استراتژی های مورد نظر بستگی دارد.برنامه ریزی آبیاری بهینه بر اساس اندازه گیری یا تخمین نگهداشت رطوبت خاک و نیاز آبی گیاه، یکی از بهترین عملیاتهای مدیریتی برای مدیریت آبیاری است.معیارهای آبیاری و برنامه ریزی آبیاری شاخصهایی هستند که برای تعیین نیاز به آبیاری استفاده می شوند. شاخص آبیاری که بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد نگهداشت رطوبت خاک و تنش رطوبتی خاک می باشد. تصمیم گیری نهایی به شاخصهای آبیاری، استراتژی و اهداف آبیاری بستگی دارد. آبیارها باید هدف را تعریف نموده و بر اساس آن معیارهای آبیاری و استراتژی را انتخاب نمایند. ظرفیت رطوبت خاک برای شروع آبیاری به استراتژی ها و اهداف زارع بستگی دارد. بعنوان مثال اگر هدف به حداکثر رساندن عملکرد باشد باید به گونه آبیاری شود که رطوبت خاک همواره بالاتر از حد بحرانی باشد. حد بحرانی معرف مقدار رطوبت خاک است که شرایط خشکتر از آن، ممکن است سبب کاهش عملکرد نسبت به حداکثر توان تولید گردد.مقدار آب مورد استفاده نیز به استراتژی های زارع بستگی دارد. بعنوان مثال زارع می تواند رطوبت خاک را تا حد ظرفیت زراعی یا کمتر از آن پر نماید. اگر امکان وقوع بارندگی نباشد و آبیار بخواهد دور آبیاری را بیشتر کند بهتر است خاک را تا حد ظرفیت زراعی آبیاری نماید. اگر امکان وقوع بارندگی باشد منطقی نیست که خاک را تا حد ظرفیت زراعی آبیاری کند و فضایی برای باران نگه ندارد. اگر هدف زارع به حداکثر رساندن بازده خالص باشد، لازم است که معیارهایی از قبیل درآمد خالص مورد توجه قرار گیرد.اهمیت برنامه ریزی آبیاری در این است که آبیار را قادر می سازد تا مقدار دقیق آب را برای تامین هدف خویش بکار گیرد که این سبب افزایش راندمان آبیاری می شود. فاکتور اساسی برای رسیدن به این مهم، اندازه گیری دقیق حجم آب استفاده شده یا عمق آب مصرف شده می باشد. زارع بدون آگاهی از اینکه چه مقدار آب بکار رفته است نمی تواند آب را برای به حداکثر رساندن راندمان مدیریت کند. لازم به ذکر است که توزیع یکنواخت آب در سراسر مزرعه برای دستیابی به حداکثر منافع از برنامه ریزی و مدیریت آبیاری بسیار مهم می باشد. کاربرد صحیح آب، از پر آبیاری (آبیاری بیشتر از حد مورد نیاز) و کم آبیاری (آبیاری کمتر از حد موردنیاز) جلوگیری می کند.پر آبیاری سبب اتلاف آب، انرژی و نیروی انسانی، شستشوی مواد غذایی از ناحیه ریشه گیاه و دور شدن آن از دسترس گیاه، کاهش تهویه خاک و در نتیجه کاهش عملکرد گیاه می شود. کم آبیاری نیز با وارد نمودن تنش به گیاه سبب کاهش عملکرد می شود.
مزایای برنامه ریزی آبیاری
1. عملکرد محصول و کیفیت آن و در نتیجه درآمد خالص افزایش می یابد.
2. کشاورز را قادر می سازد ضمن برنامه ریزی تناوب آبیاری در میان مزارع مختلف، تنش آبی گیاه را به حداقل رسانده و عملکرد را حداکثر کند.
3. با کاهش آبیاری از هزینه های آب و نیروی انسانی کاسته شده و در نتیجه آن، حداکثر استفاده از ذخیره رطوبت خاک به عمل می آید.
4. کاهش اثرات سوء زیست محیطی در نتیجه کنترل آبشویی و رواناب سطحی.
5. رواناب سطحی و نشت عمقی کاسته شده و در نتیجه هزینه کود کاهش می یابد.
6. از آب ذخیره شده در نتیجه برنامه ریزی آبیاری، می توان در آبیاری گیاهان کم ارزش، که در طول مدت کم آبی نمی توان آبیاری کرد، استفاده نمود که سبب افزایش درآمدهای جانبی می شود.
7. مشکلات غرقابی کم شده و بواسطه آن لزوم زهکشی کاهش می یابد.
8. برنامه ریزی آبیاری با تنظیم آبشویی در کنترل مشکلات ناحیه ریشه گیاه کمک می کند.

Irrigation planning is a management operation used to determine irrigation time and water level. This means that the purpose of irrigation planning is to determine the exact amount of water used on the farm and to schedule it regularly, which can be done by measuring soil moisture retention. Effective planning requires knowledge of the following parameters:

• Soil moisture retention capacity
• Keep moisture available at all times
• Water used by the plant or evaporation and transpiration
• Plant susceptibility to moisture stress at each stage of growth
• Effective irrigation or rain received
• Ability to access water resources and time required to irrigate each farm

The decision to irrigate depends on estimating soil and plant moisture status and the indicators and strategies. Optimal irrigation planning based on measuring or estimating soil moisture retention and plant water requirements is one of the best management operations for irrigation management. Irrigation and Irrigation Planning are indicators used to determine the need for irrigation. The most commonly used irrigation indicator is soil moisture retention and soil moisture stress. The final decision depends on irrigation indicators, strategy and irrigation goals. Irrigators should define the goal and select irrigation and strategy criteria based on it. Soil moisture capacity to start irrigation depends on farming strategies and goals. For example, if the goal is to maximize yields, it should be irrigated so that soil moisture is always above the critical level. The critical limit represents the amount of soil moisture, the drier conditions of which may reduce the yield compared to the maximum production capacity. The amount of water used also depends on the farmer's strategies. For example, a farmer can replenish soil moisture to the capacity of the crop or less. If it is not possible for rain to occur and the irrigator wants to increase the irrigation cycle, it is better to irrigate the soil to the capacity of the crop. If there is a possibility of rain, it does not make sense to irrigate the soil to the capacity of the crop and not keep space for rain. If the farmer's goal is to maximize net return, it is necessary to consider criteria such as net income. The importance of irrigation planning is that it enables the irrigator to use the right amount of water to achieve his goal. Increases irrigation efficiency. The key to achieving this is to accurately measure the volume of water used or the depth of water consumed. The farmer cannot manage the water to maximize efficiency without knowing how much water has been used. It should be noted that uniform distribution of water throughout the farm is very important to achieve maximum benefits from irrigation planning and management. Proper use of water prevents over-irrigation (over-irrigation) and under-irrigation (over-irrigation). Irrigation can waste water, energy and manpower, wash food from the roots of the plant and away. It is available from the plant, reducing soil aeration and thus reducing plant yield. Low irrigation also reduces yields by putting stress on the plant.
Benefits of Irrigation Planning
1. Product performance and quality increase as a result of net income.
2. It enables the farmer to minimize the water stress of the plant and maximize the yield while planning the alternation of irrigation between different fields.
3. By reducing irrigation, water and manpower costs are reduced, and as a result, the maximum use of soil moisture storage is achieved.
4. Reducing the adverse environmental effects of leaching and surface runoff.
5. Surface runoff and deep leakage are reduced and as a result the cost of fertilizer is reduced.
6. Water stored as a result of irrigation planning can be used to irrigate low-value plants, which cannot be irrigated during dehydration, which increases revenue.
7. Drowning problems are reduced and the need for drainage is reduced.
8. Irrigation planning helps to control problems in the root zone of the plant by regulating the leaching.